Emirler ve İşlemler
Borsa, menkul kıymetlerin alıcı ve satıcılarını eşleştirerek çalışır. Bu işlemler emirler ve alım satımlar yoluyla yapılır. Emir, menkul kıymeti belirli bir fiyattan alma veya satma talimatı iken, ticaret emrin fiilen yerine getirilmesidir.
Emir Türleri
Yatırımcıların BIST'te işlem yaparken kullanabilecekleri birkaç emir türü vardır. Bunlar şunları içerir:
Piyasa Emri: Piyasa emri, bir menkul kıymetin mevcut piyasa fiyatından alınması veya satılması için verilen emirdir. Bir piyasa emri verdiğinizde, esasen komisyoncunuza emri piyasadaki en uygun fiyattan gerçekleştirmesini söylüyorsunuz. Bu, emrin yerine getirilmesinin belirli bir fiyatta garanti edilmediği, bunun yerine emrin verildiği tarihte mevcut olan en iyi fiyatta olduğu anlamına gelir.
Limit Emir: Limit emir, bir menkul kıymeti belirli bir fiyattan veya daha iyi bir fiyattan almak veya satmak için verilen emirdir. Bir limit emri verdiğinizde, aslında işlem için bir fiyat limiti belirliyorsunuz. Menkul kıymetin piyasa fiyatı belirtilen fiyata ulaşırsa emir gerçekleştirilir. Ancak piyasa fiyatı hiçbir zaman belirlenen fiyata ulaşmaz ise emir gerçekleşmez.
Stop Emirleri: Durdurma emri, durdurma fiyatı olarak bilinen belirli bir fiyata ulaştığında bir menkul kıymeti almak veya satmak için verilen emirdir. Menkul kıymetin piyasa fiyatı stop fiyatına ulaştığında emir tetiklenir ve piyasa emri haline gelir. Bu, emrin yerine getirilmesinin stop fiyatından değil, piyasadaki mevcut en iyi fiyattan olacağı anlamına gelir.
Stop-limit Emri: Stop-limit emri, stop fiyatına ulaşıldıktan sonra bir menkul kıymeti belirli bir fiyattan veya daha iyi bir fiyattan almak veya satmak için verilen emirdir. Menkul kıymetin piyasa fiyatı stop fiyatına ulaştığında emir tetiklenir ve belirlenen fiyat veya daha iyi bir limit emir haline gelir. Bu, emrin yerine getirilmesinin stop fiyatından değil, belirtilen fiyattan veya daha iyisinden garanti edildiği anlamına gelir.
Bu emir türlerinin her birinin kendi avantaj ve dezavantajlarına sahip olduğuna dikkat etmek önemlidir. Piyasa emirleri hızlı işlem sağlayabilir ancak belirli bir fiyatı garanti etmezken, limit emirler belirli bir fiyatı garanti edebilir ancak piyasanın belirtilen fiyata ulaşmaması durumunda gerçekleşmeyebilir. Stop emirleri ve stop-limit emirleri, kayıpları sınırlamak veya karları kilitlemek için bir yol sağlayabilir, ancak piyasa fiyatı çok hızlı hareket ederse bunlar gerçekleştirilemeyebilir. Yatırımcıların BIST'te emir vermeden önce her bir emir türünün risk ve faydalarını anlaması önemlidir.
Ticaret Kuralları ve Düzenlemeleri
Fiyat Limitleri: BIST, aşırı oynaklığı önlemek amacıyla, bir menkul kıymetin tek bir işlem seansında hareket edebileceği miktarı sınırlayan alt ve üst fiyat limitleri oluşturmuştur. Bu limitler, bir önceki gün kapanış fiyatının belirli bir yüzdesi üzerinden belirlenir ve piyasada ani ve keskin hareketlerin önlenmesi amaçlanır.
Devre Kesiciler: Piyasalarda keskin bir düşüş yaşanması durumunda panik satışı önlemek ve piyasa katılımcılarının yeniden toparlanarak pozisyonlarını yeniden değerlendirebilmeleri için BIST tarafından işlemi durduran devre kesiciler devreye alınmıştır. Bu devre kesiciler, piyasa belirli bir oranda düştüğünde tetiklenir ve piyasanın daha fazla düşmesini önlemek için ticarette geçici bir duraklama sağlamayı amaçlar.
Açığa Satış Kuralları: Açığa satış, bir yatırımcının sahip olmadığı menkul kıymetleri daha düşük bir fiyattan geri alma umuduyla satmayı içeren bir stratejidir. Ancak bu strateji, özellikle piyasa oynaklığının olduğu zamanlarda piyasadaki risk seviyesini de artırabilir. Bu riski azaltmak için BIST, açığa satılabilecek menkul kıymet türlerine ilişkin kısıtlamalar ve üçüncü bir kişiden menkul kıymet ödünç alma gereklilikleri dahil olmak üzere açığa satış uygulamasına ilişkin kurallar oluşturmuştur.
İçeriden Bilgi Ticareti Kuralları: İçeriden bilgi ticareti, piyasada haksız bir avantaj elde etmek için halka açık olmayan bilgilerin kullanılmasını içerir. Bu uygulama, piyasanın bütünlüğünü baltalayabilir ve yatırımcı güvenini aşındırabilir. BIST, içeriden öğrenenlerin ticaretini önlemek için, alım satım kararlarının alınmasında kamuya açık olmayan bilgilerin kullanılmasını yasaklayan düzenlemeler oluşturmuştur. Bu düzenlemeler, içeriden kişilerin alım satımlarını ifşa etmelerini ve önemli bilgilerin açıklanmasına kadar geçen süreçte içeriden öğrenenler tarafından yapılan alım satım faaliyetlerini kısıtlamalarını gerektirir.
0 Yorumlar